W poprzednim artykule zaczęłam opowieść o zdaniu „nie mam czasu”. Zainspirowała mnie struktura, której możemy stworzyć wokół tej wymówki i na jak wiele obszarów naszego życia może ona wpłynąć, czyniąc nas bezmyślnymi, często bezkrytycznymi i marnującymi czas na rzeczy, które w ogólnym rozrachunku nie mają większej wartości. W tym artykule zajmiemy się jedną z najtrudniejszych i jednocześnie najważniejszych rzeczy związanych z odzyskiwaniem naszego czasu – mówienie rzeczom „nie”.
Kluczowe jest dla nas, jako ludzi, pracowników, partnerów, rodziców czy przyjaciół, wyznaczenie zdrowych granic, z dobrymi intencjami wobec siebie i otaczającego nas świata. Może się to wydawać łatwe, ale wierzę, że doskonale wiesz, jak często potrafi to być jedna z najtrudniejszych rzeczy do zrobienia.
Chcesz wiedzieć jak to zrobić i to bez palącego poczucia winy? Spójrzmy na to bliżej.
Jak mówienie „nie” rzeczom w pracy może pomóc?
To jeden z najbardziej naturalnych instynktów – być częścią grupy. Ma on swoje korzenie w historii i biologii, a wynika z naszej potrzeby przetrwania i nie bycia pożartym przez tygrysa czy innego wilka. W grupie mamy większe szanse na przetrwanie – jedni lepiej rozpalają ogień, drudzy gotują, trzeci polują, a jeszcze inny ochraniają jaskinię.
Trzymamy się więc razem, a kiedy ktoś prosi nas o wsparcie w swoich zadaniach, albo zleca nam zadanie do wykonania, a co totalnie niweczy nasz plan na ten dzień (zwłaszcza jeśli ta osoba jest naszym managerem lub kimś jeszcze wyżej w hierarchii), przestajemy robić to, co robiliśmy i przechodzimy od razu do nowego zadania. Żeby przetrwać.
Brzmi znajomo?
Chcemy, żeby inni ludzie nas lubili. Chcemy być postrzegani jako osoby wiarygodne, pomocne i godne zaufania – to całkowicie naturalna potrzeba. Ale jakim kosztem? Kosztem jest zaleganie z własnymi zadaniami lub projektami, nadgodziny, żeby wszystko zrobić, frustracja, że kolejny dzień przyniósł ten sam scenariusz – wszystko zaplanowaliśmy i skończyło się jak zawsze. Zrujnowany dzień, zrujnowany plan. Nie dziwię się, gdy ludzie, których uczę o tworzeniu struktury wokół swojego dnia, aby skoncentrować swoją energię na właściwych rzeczach, mówią mi: „Ola to u mnie nie zadziała. Potrafię zaplanować dzień, ale wtedy przychodzi do mnie mój manager/członek zarządu/kolega z mojego zespołu i daje mi coś, co jest pilne, i co trzeba zrobić jak najszybciej”. I zgadzają się to zrobić. Ponieważ nie chcą być postrzegani jako leniwi, nie wspierający, samolubni, nieelastyczni.
Wyznaczanie granic w pracy to prawdziwa umiejętność, a jej celem jest ochrona naszego czasu przed innymi ludźmi, którzy chcą wykonać swoją pracę, wykorzystując nasze umiejętności, gotowość do pomocy oraz zdolność do sprawnego i skutecznego działania.
Jeśli ktoś przychodzi do ciebie lub wysyła ci coś, co wymaga zainwestowania twojego czasu i skupienia (nawet jeśli to tylko 5 minut), zrób krok do tyłu, zanim zaczniesz to robić. Zadaj sobie pytanie: „Czy to jest moja praca? Czy to takie ważne dla organizacji, żebym zrezygnował(a) z tego, co robię i zamiast tego robił(a) to? Czy to takie pilne, że muszę koniecznie zrobić to teraz?”. Możesz posłużyć się własnymi przykładami, ale pamiętaj, żeby zawsze pozostawać w pozycji OK-OK, z dobrą intencją – ochronienia siebie i nie ranienia innych.
Ludzie najbardziej boją się, że jeśli zaczną wyznaczać granice i chronić siebie, inni ludzie przestaną ich lubić lub przychodzić do nich, gdy będą potrzebować pomocy. To nieprawda. Zachowanie dobrej intencji, jasna komunikacja dotycząca podziału obowiązków i przejrzystego harmonogramu jest kluczem do unikania konfliktów, nieporozumień i budowania równości w wzajemnym traktowaniu czasu oraz umiejętności.
Chodzi o to, żeby robić “z” kimś, a nie “za” niego.
Jak mówienie „nie” rzeczom w domu może pomóc?
W zależności od kraju i kultury, w której byliśmy wychowani czy żyejmy różnie funkcjonujemy w naszych domach. W niektórych kulturach, o bardziej patriarchalnym charakterze, tradycyjny, konserwatywny sposób życia polega na tym, że kobiety pozostają w domu, wychowują dzieci i zajmują się wszystkim, co jest związane z „domem”, nigdy nie mówiąc „nie” niczemu, co z tym związane. Opiekują się także starszymi członkami rodziny, podczas gdy mężczyźni mają zarabiać pieniądze i utrzymywać dom. W dzisiejszych czasach to się zmienia, ale – biorąc za przykład Polskę, myśli i przekonania o „klasycznych” rolach kobiet i mężczyzn w społeczeństwie są naprawdę głęboko zakorzenione.
I na tej podstawie często mamy w głowach przekonania na temat tego, co POWINNIŚMY zrobić lub kim POWINNIŚMY być w określonym kontekście. Jest to związane z myśleniem konserwatywnym i postkonserwatywnym, ale nawet jeśli jesteśmy na etapie postkonserwatywnym, często mamy silne wątpliwości co do tego, jak powinniśmy wyznaczać granice w naszych domach. I statystycznie więcej tych zadań spoczywa na barkach kobiet, więc mamy większy problem z powiedzeniem rzeczom „nie”, z tym, żeby nie zgodzić się na coś, co przecież powinno być dla nas „naturalne”.
Ale nie chodzi o to, co POWINNIŚMY zrobić. Chodzi o to, co chcemy robić i czym chcemy się dzielić z innymi, żyjąc razem. A może z czego całkowicie się wycofać, żeby o tym nie myśleć i skupić się na tym, co jest dla nas naprawdę ważne?
Zrób listę rzeczy, które w tej chwili robisz w domu. Może o dotyczyć sprzątania, gotowania, robienia zakupów, opieki nad zwierzętami czy dziećmi. To twoja lista, możesz na niej umieścić, co tylko chcesz. Poproś ludzi w twoim domu, aby zrobili to samo, włączając dzieci, jeśli chcesz. Jeśli mieszkasz sam(a), zrób to samo. Następnie podkreśl te rzeczy, które są dla ciebie najważniejsze, które są najbliższe Twojemu sercu i których nigdy byś nie odpuścił(a). Zobacz, co zostało na liście. Zdecyduj, co z tymi rzeczami zrobić – jak podzielić się obowiązkami z innymi domownikami, a może wziąć do pomocy kogoś z zewnątrz, jeśli cię na to stać? Jestem przekonana, że w większości przypadków to, na co nie możesz sobie pozwolić to na robienie wszystkiego na własną rękę i nie proszenie o wsparcie.
Wiem, że proszenie o pomoc dla niektórych z nas jest jedną z najtrudniejszych rzeczy do zrobienia, ponieważ wielu z nas myśli, że kiedy to robimy, wydajemy się słabi, że nie jesteśmy w stanie doskonale poradzić sobie sami. Bez względu na to, ile to kosztuje i jak bardzo jesteśmy wyczerpani. Ale z mojego punktu widzenia NIE PYTAĆ to słabość, tłumienie emocji i frustracji to słabość, udawanie, że wszystko jest w porządku to słabość. A to wszystko ma również wpływ na ludzi wokół nas – pomyśl o tym następnym razem, kiedy będziesz chciał(a) powiedzieć, że nie potrzebujesz pomocy, lub powiedzieć „tak” innej rzeczy, zamiast powiedzieć „nie” w obronie twojego czasu.
Jak mówienie „nie” rzeczom w relacjach z innymi ludźmi może pomóc?
W analizie transakcyjnej istnieje konstrukcja zwana „driverami”.
Drivery w tym kontekście to wewnętrzne nakazy czy rozkazy, które działają w taki sposób, że czujemy wewnętrzny przymus żeby coś robić, na przykład być miłym dla innych ludzi bez względu na wszystko. Przekonania te kształtowały się w naszych mózgach mniej więcej do szóstego roku życia, na podstawie tego, co usłyszeliśmy głównie od rodziców lub innych osób, które nas wychowały, nieświadomie budując nasz pogląd na siebie i otaczający nas świat. Jeśli dziewczyna usłyszała, że ma być miła, cicha i uśmiechać się do innych ludzi, prawdopodobnie będzie to robić w swoim dorosłym życiu i mówienie innym ludziom „nie” będzie dla niej trudne. Jeśli chłopiec usłyszał, że ma być twardy i nie płakać jak dziewczyna (“nie bądź baba, nie maż się”), prawdopodobnie w dorosłym życiu będzie miał przekonanie, że łzy są oznaką słabości i będzie gardził ludźmi, którzy wykazują takie reakcje. Tak rodzą się przekonania.
W AT jest 5 driverów, ale w tym artykule jeden z nich jest szczególnie przydatny, więc na nim się skupimy.
„Sprawiaj Przyjemność” jako driver ma miejsce, gdy zadowalasz innych bez pytania ich czy naprawdę tego potrzebują, używając intuicji do odgadywania potrzeb innych ludzi. Ludzi z silnym Sprawiaj Przyjemność unikną krzywdzenia innych, dlatego nie powiedzą wprost, że się z czymś nie zgadzają, niechętnie podważają odmienne pomysły czy polecenia, które dostają. Przedkładają potrzeby innych nad własne – dlatego inni ludzie myślą, że zawsze są i będą przy nich, bez względu na wszystko. Są postrzegani jako wspaniali członkowie zespołu, ponieważ są bardzo pomocni, zawsze gotowi wspierać zespół, nawet jeśli muszą zostać do późna.
Mówienie „nie” tym, którzy mają w sobie silne Sprawiaj Przyjemność, jest naprawdę trudne, ponieważ żyją po to, by pomagać innym. Ale w ten sposób najczęściej są zmęczeni, sfrustrowani, wypaleni, a czasem przygnębieni, bo nie widzą w sobie żadnej wartości, to, co robią nigdy im nie wystarcza. Jeśli tak jest w twoim przypadku, wyobraź sobie scenariusz, którym, jesteś wystarczająca/y, a twoje potrzeby są równie ważne jak potrzeby innych. Potrzebujesz najpierw zadbać o siebie, zanim zaczniesz dbać o innych – tylko w ten sposób może to działać skutecznie i sprawiedliwie.
Wybierz jedną rzecz, której dzisiaj powiesz „nie” w kontekście innych ludzi. Pamiętaj o dobrej intencji, potrzebie ochrony siebie i powtarzaj sobie, że to nie egoizm. To dbanie o siebie. Powiedz spokojnie, że słyszysz, że coś jest dla tej osoby ważne, ale po prostu nie masz przestrzeni, żeby się tym zająć w tej chwili. Zapytaj „w jaki sposób możemy to podzielić pracę pomiędzy siebie, aby skończyć to razem?”. Zrób to zamiast zgadzać się na to, żeby zająć się całością. Dla wielu osób będzie to przełomowe wydarzenie. Spróbuj. Zobacz, jak się czujesz. Zrób to jeszcze raz jutro. Sprawdzaj jak się czujesz: przed, w trakcie i po tym zdarzeniu. Zapisuj to, obserwuj zmiany. Dzięki temu zobaczysz, że ochranianie siebie wcale nie oznacza ranienia innych, a wręcz przeciwnie – to sprawianie, że będziesz w lepszym dla siebie miejscu, z czego i inni będą mogli korzystać.
Najważniejsza rzecz z tego artykułu
Powiedzenie „nie” rzeczom, innym ludziom lub wygodnym nawykom może na początku wydawać się niemożliwe. Ale jeśli chcemy być lepsi, podejmować mądrzejsze decyzje, żyć lepiej, potrzebujemy robić to, co niewygodne, kwestionować status quo. Jeśli tego chcesz, zadaj sobie pytanie „dlaczego nie mówię„ nie ”rzeczom, których tak naprawdę nie chcę robić?” To zawsze dobry początek, aby dokonać prawdziwej zmiany, bez poczucia winy.
Co ty na to?
